Multatuli, geboren als Eduard Douwes Dekker (1820-1887), is jarig op 2 maart. Hij is bekend van zijn werk Max Havelaar, of de koffi-veilingen der Nederlandsche Handel-Maatschappy (1860). In de volksmond: Max Havelaar. In dit boek stelde hij de vele wantoestanden van het koloniale bestuur in Nederlands-Indië aan de kaak.
In een brief van 24 september 1859 aan arts, jurist, parlementslid die ook één van de oprichters van literair tijdschrift De Gids was, mr. W.J.C. van Hasselt (1795-1864) benoemde E.D. Dekker voor het eerst zijn pseudoniem Multatuli:
Mag ik u verzoeken te willen bedingen dat ik op affiches etc. Multatuli heet? Het is mogelijk dat ik later nog eens in betrekking kom of als publicist over ernstige zaken optreed, en er zijn er in ons land die den man niet voor serieus houden die eene komedie geschreven heeft. Br. v.L. staat boven dat vooroordeel, maar dat zou niet gelden voor mij
Multatuli is latijn voor ‘ik heb veel leed gedragen’. In zijn schrijven ging het hem niet zo zeer om zijn eigen leed, maar om dat van de inlanders die uitgebuit werden. Hij wilde met zijn roman Max Havelaar de weg bereiden voor het meer feitelijk aantonen van misstanden.
Ambtenaar in Nederlands-Indië
Hoewel het verhaal van Multatuli een roman was, schreef hij uit eigen ervaring. Tussen 1842 en 1856 was hij ambtenaar in Nederlands-Indië. Eerst op Sumatra en later op Java. In de verschillende functies die hij bekleedde werd hij regelmatig geconfronteerd met corruptie en machtsmisbruik. Door het Nederlandse koloniale bewind, maar ook door hun handlangers: lokale Indische hoofden.
In 1855 werd E. D. Dekker benoemd tot assistent-resident van Lebak op Java. Hij was de hoogste Nederlandse ambtenaar van het district Lebak van de residentie Bantam. Zoals gebruikelijk werkte hij als assistent-resident samen met de regent. Regenten werden gekozen uit leden van plaatselijke families met aanzien. De regent had lokaal gezag en lokale kennis. De regent van Lebak was Karta Nata Negara. Deze man buitte zijn onderdanen zo uit, dat het Dekker tegen de borst stuitte. Mensen kwamen om van de honger.
Hoewel het uiten van kritiek op de situatie niet zonder gevaar was (zijn voorganger was mogelijk vergiftigd) deed hij zijn beklag bij gouverneur-generaal Duymaer van Twist. Deze weigerde hem echter te ontvangen om zijn klachten aan te horen. Toen had Dekker het gehad: hij weigerde nog langer te werken voor een corrupte ambtelijke top die liever de andere kant op keek, in plaats van in te grijpen. Hij zocht tevergeefs ander werk op Java en keerde noodgedwongen terug naar Europa.
Multatuli: de schrijver
In armoedige omstandigheden schreef Multatuli in 1859 in Brussel Max Havelaar. Hij schetst met scherpe pen de koloniale wantoestanden in Nederlands-Indië. Ondanks het gevoelige onderwerp van zijn roman wist hij een uitgever te vinden: via W.J.C. van Hasselt vond hij Jacob van Lennep bereid om het boek uit te geven. Helaas raakte hij daarbij wel het auteursrecht kwijt aan deze man.
Reacties op het boek liepen uiteen van bewonderend tot fel kritisch. Tot verdriet van Multatuli werd het boek vooral geprezen om zijn literaire kwaliteiten en minder vanwege de sociale misstanden die het aan het licht bracht.
Een herkansing in de vorm van een ambtelijke positie in Nederlands-Indië kreeg hij ook niet. Hij had de misstanden aan willen pakken. In plaats daarvan werd Multatuli fulltime schrijver en emigreerde hij naar Duitsland. Daar leefde hij tot zijn dood in 1887 te Ingelheim am Rhein.
Bron
Wikipedia (wikipedia.org)
Het bericht Multatuli is jarig: woensdag weetje verscheen eerst op Historiën.