Op 5 november vieren Britten dat op die dag in 1605 voorkomen werd dat katholieke samenzweerder Guy Fawkes (1570-1606) zowel de protestantse Engelse koning James als het parlement, het ‘House of Lords’ om precies te zijn, opblies. Deze viering staat bekend als Guy Fawkes Day of Night, Plot Night en Bonfire Night. Jaarlijks wordt een pop die Guy voorstelt ritueel in de fik gezet. Wie was Guy Fawkes?
Remember, remember the fifth of November,
gunpowder treason and plot,
I know of no reason why gunpowder treason
should ever be forgot.
Guy Fawkes, Guy Fawkes,
It was his intent
to blow up the King and the Parliament.
Three score barrels of powder below,
Poor old England to overthrow:
By God’s providence he was catch’d
With a dark lantern and burning match.
Holloa boys, holloa boys, make the bells ring.
Holloa boys, holloa boys, God save the King!
Hip hip hoorah!Lied dat gezongen wordt bij de viering van Guy Fawkes Day. Bron: wikipedia.
Guy Fawkes
Guy Fawkes werd geboren in 1570 in Stonegate, York als zoon van Edward Fawkes en zijn vrouw Edith. Zijn ouders maakten deel uit van de protestantse ‘Church of England’, maar zijn moeder kwam uit een van oorsprong katholieke familie. Mogelijk is hij via deze familieleden voor het eerst in aanraking gekomen met het katholieke geloof. Een andere mogelijkheid is invloed van de katholieke tweede man van zijn moeder: Denis Bainbridge. De moeder van Guy Fawkes hertrouwde namelijk na de dood van haar man. Guy was toen acht jaar oud.
Na zijn schooltijd, had hij tijdelijk enkele baantjes tot hij in 1591 besloot om als soldaat op het continent te gaan vechten in dienst van de katholieke Spanjaarden. Zo raakte hij betrokken bij de strijd die wij kennen als de Tachtigjarige Oorlog.
Soldaat van Spanje in de Nederlanden
Fawkes voegde zich bij de troepen van commandant Sir William Stanley in de Nederlanden. Stanley had onder bevel van Robert Dudley (1532-1588) de graaf van Leicester aan de kant van de Nederlandse opstandelingen gevochten, tot hij met de meeste van zijn soldaten na zijn overgave in 1587 bij Deventer in dienst trad van de Spanjaarden. Een Engelse huurling onder Spaans bevel dus. Guy Fawkes begon zijn militaire loopbaan als vaandrig en wist zich op te werken tot de rang van kapitein in 1603. In dat jaar reisde hij naar Spanje om steun te zoeken voor een katholieke opstand in Engeland. Hij nam toen de Italiaanse versie van zijn naam aan: Guido. Het Spaanse hof ontving hem gastvrij, maar wilde zijn initiatief niet steunen. Hij keerde terug naar Engeland.
Zeventiende-eeuwse gravure van de samenzweerders door de Nederlander Crispijn van de Passe (de oudere). Guy Fawkes is de derde van rechts. De graveur heeft zijn fantasie gebruikt om de samenzweerders te tekenen, want hij heeft ze nooit ontmoet. Bron: wikimedia commons.
Het buskruitverraad
In 1604 raakte Guy Fawkes betrokken bij een kleine groep (13 man) Engelse katholieke samenzweerders onder leiding van Robert Catesby die van plan waren om de protestantse koning James te vermoorden en te vervangen door zijn dochter prinses Elizabeth, die de derde in de lijn van opvolging was. Je zou goed kunnen zeggen dat deze fanatiekelingen een terroristische aanslag voorbereidden.
Guy Fawkes schijnt een vrolijke charismatische man te zijn geweest. Krachtig gebouwd, met roodbruin haar, een baard in dezelfde kleur en een golvende snor in de mode van zijn tijd. Loyaal aan zijn vrienden en kundig op het gebied van militaire zaken, inclusief het omgaan met buskruit. Kortom: iemand die de samenzweerders er graag bij hadden.
Het duurde meer dan een jaar om de aanslag voor te bereiden. Zij vulden een kelder onder het parlement met tonnen buskruit die zij aan het oog onttrokken door er bergen hout en kolen op te gooien. Helaas voor hen lekte het plan voor de aanslag, die gepland werd op 5 november 1605, uit. Toen Guy Fawkes in de nacht van 4 op 5 november in het bezit van een lont en horloge de kelder verliet, werd hij betrapt door mannen van Sir Thomas Knyvet die in opdracht van de koning de kelders onder het parlement doorzochten. Ook het buskruit kwam aan het licht.
Executies
In eerste instantie gaf Guy Fawkes een valse naam op, maar hij erkende wel meteen dat hij het House of Lords op had willen blazen. Sterker nog: hij gaf aan dat hij er spijt van had dat dit niet was gelukt. In de dagen die volgden werd hij terwijl hij gevangen zat in de Tower van Londen ondervraagd en gemarteld. Uiteindelijk bekende hij wie hij eigenlijk was en gaf hij namen van enkele andere samenzweerders en het doel van hun aanslag. In januari 1606 werden zij en Guy Fawkes zelf veroordeeld voor hoogverraad. De straf loog er niet om. De veroordeelden werden achtereenvolgens:
- door een paard over de grond naar de plek van hun terechtstelling gesleept;
- met een mes van hun genitaliën ontdaan, die voor hun ogen verbrand werden;
- gescheiden van hun darmen en harten;
- onthoofd;
- gevierendeeld;
- in de vorm van lichaamsdelen als afschrikwekkende voorbeelden van het lot dat verraders te wachten staat verspreid over het koninkrijk.
Zo verging het de samenzweerders Thomas Wintour, Ambrose Rookwood en Robert Keyes op 31 januari 1606, maar met Guy Fawkes verliep het iets anders. Hij was de laatste om het schavot te betreden en moest eerst toezien hoe zijn kameraden opgehangen en gevierendeeld werden. Guy vroeg om vergiffenis aan koning en staat, wat hij niet kreeg. Toen hij, verzwakt door de martelingen die hij had ondergaan, met hulp van de beul de ladder op weg naar de strop beklom, viel of sprong hij van de ladder af en brak zijn nek. Zo bleef hem een deel van zijn straf bespaard, al werden ook zijn lichaamsdelen naar alle windstreken gezonden.
De leider van de samenzweerders, Robert Catesby, was toen al dood. Samen met enkele volgelingen had hij zich op 8 november met geweld verzet tegen zijn arrestatie. Hij werd doodgeschoten. Zijn hoofd prijkte daarna op een staak bij het parlementsgebouw.
De traditie van Guy Fawkes Day
Nadat de koning op 5 november 1605 was ontkomen aan de aanslag, werd dit gevierd door vreugdevuren aan te steken. Het parlement verordende dat 5 november voortaan ieder jaar herdacht zou worden als een dag van vreugdevolle verlossing. Deze verordening bleef van kracht tot 1859. Sindsdien is het nog steeds een traditie die gevierd wordt.
Op Guy Fawkes Day steken Britten vreugdevuren aan en vuurwerk af. Bovendien verbranden ze een pop. Vaak was dit een beeltenis van de paus, maar het kunnen ook andere publieke figuren zijn. In recenter tijden werd de gelijkenis van Margaret Thatcher verbrand, maar in de regel zet men een gemaskerde pop, gemaakt van oude kleren en papier, die Guy Fawkes voorstelt in brand.
Legende
De figuur van Guy Fawkes spreekt zo tot de verbeelding dat hij als fictief karakter in romans, strips en zelfs film als een held die tegen onrecht strijdt is neergezet. Een goed voorbeeld daarvan is de stripreeks V for Vendetta (1982) waarin hij vecht tegen een fictieve fascistische Engelse staat. Dit verhaal is in 2005 verfilmd onder dezelfde naam.
Anonymous met Guy Fawkes maskers. Los Angeles 2008. Fotograaf: Vincent Diamante. Bron: wikimedia commons.
Wist je dat moderne anarchistische groeperingen zich graag verschuilen achter het gezicht van Guy Fawkes?
Zo maakt de internationale groep van activisten en hackers die zich “Anonymous” noemt gebruik van maskers met het gezicht van Guy Fawkes er op. Deze beeltenis is gebaseerd op V for Vendetta.
Bron
Wikipedia
Het bericht 5 november: Waarom is het Guy Fawkes Day? verscheen eerst op Historiën.